Tajemnica magazynów

Galeria EL, zarówno z wyjątkową, jak dla sztuki współczesnej, architekturą dawnego kościoła gotyckiego i wmontowaną w nią nowoczesną – ze stali i szkła emporą, jak i ze względu na bogatą kulturotwórczą tradycję miejsca, w polskim środowisku artystycznym jest legendą i niegasnącą inspiracją dla nowych pokoleń artystów. Powszechnie znana jest postać założyciela Galerii Gerarda Jürgena Bluma Kwiatkowskiego, nierozerwalne z nim 5 edycji słynnych Biennale Form Przestrzennych i podejmowane wówczas eksperymenty oraz pozostałe po I i II Biennale trwałe dziedzictwo – kilkadziesiąt metalowych obiektów rozsianych w przestrzeni miasta Elbląga.

O ile wyżej przywołana działalność Galerii EL do poł. lat 70., wielokrotnie poddana była, i zapewne jeszcze nie raz będzie, kolejnym reinterpretacjom różnych badaczy (historyków sztuki, socjologów, antropologów kultury), o tyle jej zbiór dzieł sztuki, kształtujący się od lat 80. równolegle do realizowanego na przestrzeni kilkudziesięciu lat programu wystawienniczego, w świadomości większości odbiorców – zarówno, w obrębie lokalnym, jak i szerszym, nie funkcjonuje, choć jego zasoby liczą już 600 obiektów. Niemniej jest on równoprawnym zapisem drugiej – jak dotąd nieprezentowanej publicznie – linii życia Galerii, na którą składa się sam proces kolekcjonowania zbioru.

Proces budowy i rozwoju zbioru dzieł sztuki Galerii EL, jest wypadkową wielu nakładających się różnorodnych czynników, takich, jak choćby poziom świadomości kształtowania zbioru osób nim zarządzających, środki finansowe, przyjacielskie kontakty w świecie artystycznym, realizowane w danym czasie wystawy, plenery, czy inne wydarzenia artystyczne, a niekiedy także po prostu życiowe przypadki. Kolekcja rozumiana w ten sposób jest zatem odzwierciedleniem szeroko rozumianej „kondycji” Galerii na przestrzeni tych lat.

Wiele instytucji, w tym przede wszystkim muzea, pracuje w oparciu o swoje zbiory, czyni z nich atrakcje programów wystawienniczych, pokazuje je np. w formie stałych ekspozycji, czy też udostępnia wybrane dzieła innym podmiotom, wprowadzając je tym samym w krajowy, czy zagraniczny, obieg wystawienniczy.

Rozpoczynając cykl wystaw „Tajemnice magazynów”, chcemy odkryć i zaprezentować przed Państwem ich niewielki fragment, by na czas ekspozycji wyrwać je z martwego punktu, jakim często staje się magazyn. „Jednym z największych zagrożeń stojących przed dziełami sztuki jest pozbawienie ich odbiorcy. Paradoksalnie, takie niebezpieczeństwo stwarzają głównie instytucje powołane z myślą o sztuce – muzea, galerie i kolekcje. (…) Tymczasem sztuka pozbawiona widza, praktycznie przestaje funkcjonować, nawet jeśli jej materialnym artefaktom zapewnia się bezpieczną i sterylną egzystencję” (za: Karol Sienkiewicz, Żywa kolekcja).

Karina Dzieweczyńska

Zbiór dzieł sztuki Galerii EL z lat 1980-2018

Zbiór dzieł sztuki, mieszczący się w magazynach Galerii EL, stanowi pewien obraz będący odzwierciedleniem „potrzeb” dyrektorów, którzy kolejno zarządzali tą Instytucją. Początki zbiorów sięgają lat 80., kiedy ówczesny dyrektor Ryszard Tomczyk (kierujący placówką w latach: 1980-1987) zainicjował zakupy prac od artystów, prezentujących się we wnętrzach Galerii i otrzymał od nich pierwsze darowizny. Nowe dzieła trafiły do Galerii za czasów kolejnych dyrektorów: Andrzeja Szadkowskiego (w latach: 1987-1998), moich (lata: 1998-2008) oraz Jarosława Denisiuka (2009-2018). Obecnie zbiory liczą około 600 obiektów, na które składają się dzieła malarskie na płótnie, prace na papierze, grafiki, fotografie, ceramika oraz modele form przestrzennych.

Aranżując wystawę „Tajemnice magazynów” podjąłem próbę zaprezentowania bardzo subiektywnego zestawu prac, który uznałem za interesujący. Wśród tego zestawu znalazły się prace artystów z lokalnego środowiska – obrazy, rysunki i grafiki. Myślę, że wielu odbiorców, szczególnie związanych z Elblągiem, podejdzie do nich ze szczerym sentymentem. Wśród grafik odnaleźć można przykłady prac ze szkoły toruńskiej Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. Wyjątkowy zestaw tworzą też grafiki komputerowe, powstałe podczas dwóch edycji (1988-89) Międzynarodowych Warsztatów Komputerowych w Elblągu, zorganizowanych w Galerii EL przez Pawła Petasza (dyrektora Galerii EL zarządzającego w latach: 1975-1977). Przypomnę, że rok 1989 to okres raczkowania tego typu działań w Polsce! Namawiam też do spojrzenia na cykl kilkudziesięciu kolorowych grafik artystów z zagranicy. Wśród fotozbiorów natknąłem się na ciekawe, choć mało znane, zdjęcia elbląskich form przestrzennych. W zestawieniu z metalowymi modelami poszerzają one wiedzę o rozsianych po Elblągu „bienalach”. Z sentymentem patrzę na ceramikę wypaloną w piecach cegielni kadyńskiej podczas kilku plenerów w 2. poł. lat 80., które miały miejsce w pobliskich Kadynach. Żal, że nie ma już cegielni, jednak ślad plenerów, które tak silnie wryły się w pamięć miejsca i ludzi, jest zachowany w naszych zbiorach. Na wystawie ze zbiorów Galerii EL, nie można pominąć postaci Gerarda Kwiatkowskiego (Jürgena Bluma), jej założyciela w 1961 roku i kierownika do roku 1974, od 2011 – Honorowego Obywatela Miasta Elbląga. Na ekspozycji przedstawię kilka kompozycji akwarelowych artysty. Świat pędzi tak szybko. Niektórzy twórcy odeszli na zawsze, jednak pozostały po nich ich prace. Nie ma dzieł bez ich twórców – to spotkanie niech będzie okazją do ponownego ich poznania.

                                                                                                                   Zbyszek Opalewski, kurator wystawy