Marian Bogusz

Marian Bogusz (1920-1980) Urodził się w Pleszewie, część okresu okupacji spędził w obozie koncentracyjnym w Mauthausen. W latach 1946-48 studiował w warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych, gdzie był uczniem m.in. Jana Cybisa. Od 1947 roku aktywnie współpracował z warszawskim Klubem Młodych Artystów i Naukowców. W okresie socrealizmu, wycofał się na dalszy plan, ograniczając swoją twórczość głównie do projektów scenograficznych. W czasie "Odwilży", zwiastującej zmiany w polityce kulturalnej, a przede wszystkim zapowiadającej odejście od zasad realizmu socjalistycznego, rozpoczął bliską współpracę ze Zbigniewem Dłubakiem i Kajetanem Sosnowskim.

Razem założyli w Warszawie Grupę 55, której program był wyrazem sprzeciwu nie tylko wobec socrealizmu, ale też wobec estetyki polskiego postimpresjonizmu. Podczas wystawy "Przeciw wojnie, przeciw faszyzmowi" w Arsenale w 1955 roku artyści skupieni wokół Bogusza zamierzali wystąpić zespołowo, aby w ten sposób podkreślić swoją odrębność. Nie mogąc znaleźć się w ramach ekspozycji jako zespół, zorganizowali ekspozycję alternatywną. Program grupy zakładał odwołanie się do języka metafory, a rygory kompozycji artyści wzmacniali jaskrawą, ostrą kolorystyką. Bogusz, który odgrywał w Grupie 55 kluczową rolę, był również współtwórcą jednej z pierwszych powojennych polskich galerii eksponujących sztukę współczesną - Galerii Krzywe Koło, która od roku 1956 działała w warszawskim Staromiejskim Domu Kultury. Program galerii nie obejmował wyłącznie działalności ekspozycyjnej; ideą Bogusza było stworzenie podstaw stałej muzealnej kolekcji prac polskich twórców awangardy. Zbiór ten jest częścią kolekcji sztuki nowoczesnej Muzeum Narodowego w Warszawie. Bogusz przyczynił się do zorganizowania wystaw sztuki nowoczesnej (Kraków 1948-49, Warszawa 1957 i 1959), które były przełomowymi wydarzeniami w historii polskiej sztuki XX wieku. Artysta określał też ramy programowe spotkań twórczych o charakterze awangardowym, jak Plener Koszaliński w Osiekach (1963), I i II Parada Sztuki Nowoczesnej (Elbląg 1963-65), I Biennale Form Przestrzennych w Elblągu (1965) czy Sympozjum Wrocław '70. Był też inicjatorem Lubelskich Spotkań Artystycznych (w latach 1976-78). Od początku istnienia Grupy 55, zgodnie z jej programem, Bogusz starał się łączyć język stosowanych środków ekspresji - tj. deformacja postaci, przedmiotów oraz płasko kładziony kolor, z potrzebą nadawania płótnom sensu metaforycznego. W latach 60. porzucił te zainteresowania dla malarstwa materii. Zrezygnował wówczas z jakiejkolwiek aluzyjności, starając się wyeksponować autonomiczne wartości dzieła sztuki, a w szczególności fakturę obrazu. Część jego późniejszych prac miały charakter struktur reliefowych, pozwalając artyście na uzyskiwanie dodatkowych efektów światłocieniowych.

Osobisty udział Mariana Bogusza w zakomponowaniu przestrzennym Al.Tysiąclecia wydaje się być znamienny. Autor ten specjalizował się w projektowaniu różnego rodzaju ekspozycji i precyzyjnego sposobu ich odbioru, poprzez wytyczanie dróg zwiedzania. Działania Bogusza na tym polu przypominały pracę reżysera, który przez dozowanie wizualnych napięć i ich likwidację „sterował” zachowaniem widza. W przypadku Alei Tysiąclecia możemy również zaobserwować podobną koncepcję. Trzeba nadmienić, że jest to arteria zaprojektowana już po wojnie w 1956 roku, jako droga tranzytowa przez miasto. Wydaje się, że kompozycja Alei Tysiąclecia projektowana była z myślą o podróżujących tą ulicą i polegała na przeciwstawieniu sobie tonowanych rytmów wstępujących i zstępujących.
Podróżujący z Gdańska w kierunku Warszawy dostrzega od strony północnej najpierw kompozycję Bogusza, składającą się z trzech, malejących w kierunku podróży form, powstałych z połączenia pionowych, wąskich płyt.